Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

            Η εικαστική έκφραση είναι ένα καθοριστικό μέσο ανθρώπινης επικοινωνίας κυρίως λόγω της διεθνούς οπτικής γλώσσας της, που περιλαμβάνει παγκόσμια αναγνωρίσιμους χαρακτήρες (Κάνιστρα, 1991). Παράλληλα, είναι ένα άριστο μέσο μεταφοράς συναισθημάτων, πληροφοριών και σκέψεων του παιδιού (Malchiodi, 2001).

Το παιδικό σχέδιο ιδιαίτερα, έχει χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται ως μέσο μέτρησης της νοημοσύνης των παιδιών π.χ. το τεστ “Draw A Man” της Goodenough (Μπέλλας, 2000), αλλά και ως διαγνωστικό μέσο της προσωπικότητας π.χ. τα τεστ “Draw A Person” της Machover, (Gilespie, 1994), “House-Tree-Person του Buck” (Oster & Gould, 1987) κ.α.
 Ακόμη, πολύ μεγάλη θεωρείται η σημασία του παιδικού ιχνογραφήματος ως θεραπευτικού μέσου, καθώς μέσα από αυτό, το παιδί α) εκφράζει καταπιεσμένα συναισθήματα και επιθυμίες, λειτουργώντας ως «βαλβίδα ασφαλείας» που βοηθάει στην εκτόνωσή τους και επιτυγχάνει την κάθαρση (Malchiodi, 2001), β) τακτοποιεί και φωτίζει απροσδιόριστα συναισθήματα (Τόμας και Σιλκ, 2000), γ) επικοινωνεί και “μιλάει” για γεγονότα που λόγω ντροπής ή ταμπού ή φόβου ή έλλειψης λεξιλογίου θα δυσκολευόταν να μιλήσει (Τόμας και Σιλκ, 2000), δ) ασκεί έλεγχο στα θέματα και τις καταστάσεις που απεικονίζει και κυριαρχεί στα προβλήματά του. «Διαλέγει ένα σύμβολο ζώο για τον πατέρα του και ένα σύμβολο ζώο για τη μητέρα του και σίγουρος πια τους βάζει να παίξουν το ρόλο που ο ίδιος θέλει» (Γέρου, 1984, σ.49).

Με την εικαστική αγωγή το παιδί εκφράζεται, δίνει διέξοδο στη φαντασία του, μορφοποιεί τα εσωτερικά του οράματα, ανακαλύπτει τις ικανότητες και κλίσεις του διευρύνει τα όρια της αυτογνωσίας του και κατανοεί καλύτερα τον εαυτό του (Κάνιστρα, 1991). Ερχόμενα σε επαφή τα παιδιά με τα διάφορα υλικά και πειραματιζόμενα με αυτά, καλλιεργούν την ευφυΐα, την εφευρετικότητα και τη φαντασία τους, και βιώνουν αισθητηριακές εμπειρίες που συμβάλουν στην αισθητική τους ανάπτυξη (Δαφέρμου, Κουλούρη, Μπασαγιάννη, 2006). Καθώς η τέχνη είναι για όλους και όχι μόνο για τα ταλέντα, όλα τα παιδιά πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες. Πρέπει να ενθαρρύνονται να δρουν πάνω στα πράγματα, να επιχειρούν μετασχηματισμούς και νέες συνθέσεις.

Η ενεργός εμπλοκή των παιδιών σε εικαστικές δραστηριότητες βοηθάει τα παιδιά να οικοδομήσουν τον εσωτερικό τους κόσμο και να οργανώσουν τις εμπειρίες τους, πράγμα που σύμφωνα με τον Μπενέκο (2005Α, σ.32), είναι πρωταρχικός παράγοντας κάθε δημιουργικής πράξης, εφόσον «Δίνει κανείς ό,τι παίρνει, αποδίδει ό,τι κατέχει ως περίσσευμα του είναι του…». «Η δημιουργία είναι προϊόν τριβής με το αντικείμενο που μας απασχολεί…» (Μπενέκος, 2005Β, σ.44) γι αυτό είναι απαραίτητα η άνεση χρόνου και οι πολλές ευκαιρίες για εξοικείωση με τα υλικά. Έτσι, πολλαπλασιάζεται η πιθανότητα να «…ευδοκιμήσει κάποια από τις εμπειρίες του να αποκρυσταλλωθεί μια προτίμηση, να βρεθεί η στιγμή και το κομβικό σημείο μέσα στο οποίο το ίδιο το παιδί ανακαλύπτει και αναγνωρίζει το ταλέντο ή τα ταλέντα του» (Ξανθάκου και Καΐλα, 2002, σ.72).

Το παιδί πρέπει να αφήνεται να ανακαλύπτει μόνο του τα υλικά καθώς και να του δίνεται απόλυτη ελευθερία  για τον τρόπο σχεδίασης, διακόσμησης, σύνθεσης και χρωματισμού των έργων του. Κάθε τι που περιορίζει την αυθόρμητη έκφραση του παιδιού, τη φαντασία και την επινοητικότητά του δεν έχει θέση στην ώρα των Εικαστικών. Περιγράμματα ή προσχέδια της  νηπιαγωγού αποκλείονται, καθώς αληθινό έργο τέχνης είναι το πρωτότυπο έργο τέχνης. Είναι σεβαστή κάθε προσωπική έκφραση, ιδέα, επινόηση ή έμπνευση και δεν υπάρχουν περιθώρια σκέψης για διόρθωση εργασιών. Δεν υπάρχει λάθος εικαστικό έργο.

Αντίθετα, όπως αναφέρουν οι Ξανθάκου και Καΐλα (2002), η ενθάρρυνση της αποκλίνουσας σκέψης και της πρωτοτυπίας είναι κύριο μέσο για την προώθηση της δημιουργικότητας.

Σύμφωνα με τον Φλουρή (στο Χατζηγεωργίου, χ.χ), οι διαπροσωπικές δεξιότητες καθώς και η ανάπτυξη θετικού αυτοσυναισθήματος των μαθητών, θα πρέπει να αποτελέσουν τη βάση των αναλυτικών προγραμμάτων του μέλλοντος. Η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης είναι ήδη μέσα στους στόχους του Δ.Ε.Π.Π.Σ. και για την ενίσχυσή της είναι σημαντική η αναγνώριση των προσπαθειών των παιδιών. Ειρωνείες ή ανεξίκακα πειράγματα είναι ανεπίτρεπτα. Αντίθετα πρέπει να ενθαρρύνεται και να τονώνεται η αυτοπεποίθηση όλων και να ενισχύεται η προσπάθειά τους.  

Για το λόγο αυτό, είναι σκόπιμο να εκθέτονται έργα όλων των παιδιών. Η έκθεση των έργων μόνο μερικών παιδιών είναι ένα είδος αξιολόγησης που αποθαρρύνει τα υπόλοιπα παιδιά. Επίσης, τα έργα των παιδιών πρέπει να τακτοποιούνται. Πεταμένα και τσαλακωμένα έργα μειώνουν την αξία της πρωτότυπης δημιουργίας και λειτουργούν ανασταλτικά για νέες παραγωγές.

Πριν εμπλακούν τα παιδιά σε εικαστικές δραστηριότητες είναι καλό να τους παρέχονται ερεθίσματα-κίνητρα ώστε να προκληθεί παραγωγή καλλιτεχνικού έργου. Εντολές για ελεύθερη δημιουργία χωρίς να έχει προηγηθεί κάποιο ερέθισμα θα έχουν φτωχό αποτέλεσμα (κυρίως σπιτάκια και ανθρωπάκια). Αντίθετα η απόδοση των παιδιών μετά από κάποιο γεγονός όπως π.χ. ανάγνωση ενός παραμυθιού, απαγγελία ενός ποιήματος ή άκουσμα ενός τραγουδιού θα είναι εξαιρετική. Ιδέες μπορεί να αντληθούν από τη φύση, κοινωνική ζωή, λογοτεχνία, όνειρα, φαντασία, μνήμη, παρατήρηση, καθώς και από συναισθήματα, ήχους, γιορτές , γενέθλια, εποχές, φως κ.λ.π.

Οι δραστηριότητες δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσα για την ελεύθερη ανάπτυξη και καλλιέργεια της προσωπικότητας των παιδιών. Η εικαστική αγωγή στο νηπιαγωγείο δε στοχεύει στην τεχνική δεξιότητα αλλά στη διαισθητική σκέψη, τη δημιουργική φαντασία, το συναίσθημα, την έφεση προς αναζήτηση κάλλους και ποιότητας.
                        Ρέππα Ευαγγελία